Kiyev – Mart ayından başlap, Ukraina qıtasına yol alğan qırımlılar rusiyeli ve ukrain sıñırcılarınıñ teşkerüvinden keçmeliler. Qanun boyunca, yarımadada yaşağan Ukraina vatandaşları qıtağa ketkende tek pasportnı yanına almaq kerekler. Faqat, uquq qorçalayıcılar aytqanı kibi, ukrain sıñırcıları qırımlılarğa qarşı qanunsız tintüvler ötkereler, bazıda sebepsiz sıñırnı keçmege ruhset bermeyler, qapar alalar. Ukraina Devlet sıñır hızmetinde aytqanlarına köre, qanunnı bozğan hadimlerni cezalamağa azır olğanını aytalar, yarımada sakinlerini ise, şikâyet yollamağa çağıralar.
«Soñki sefer sıñırnı keçkende, ukrain sıñırcısı küpede bulunğan qomşumnıñ çantasını alıp, içini qarıştırıp başladı, – dey Yalta sakini Valentina Potapova. – Men çorlandım ve ne yapqanını soradım. Çünki qaideler boyunca adam özü şeylerni köstermek kerek. Sıñırcı ise, qolçaq kiygeni içün qomşumnıñ çantasını qarıştırmağa aqqı bar, dedi».
Qırım sakininiñ aytqanına köre, Devlet sıñır hızmeti hadimi yolcularnıñ büyük çantalarını degil de, tek küçük çantalarını teşkedi, çünki rusiyeli pasportlarını qıdıra edi.
«Qomşumnıñ Rusiye pasportı olmağanını körip, menim şeylerimni baqıp çıqmağa qarar aldı. Men çantamnıñ içindekilerni çıkarıp başladım, o ruhsetsiz pasportımnı alıp, onı oqup başladı», – dey Valentina.
Onıñ sözlerine köre, cüzdanını qolundan çekip almağa mecbur oldı ve bu areketlerni yapmağa izin bergen vesiqalarnı köstermege talap etti. Lâkin, sıñırcı bir şey añlatmayıp, çıqıp ketti.
Bu kibi vaqianıñ daa bir şaatı Qırım sakini İlya İlin. Aytqanına köre, Ukrainanıñ qıtasına ketkende, şu vagonda ketken bir qıznıñ rusiyeli pasportını sıñırcı taptı ve ayırı bir küpege ona çağırdı.
«Olar laqırdı ettiler. 10-15 daqiqadan soñ, qız qayttı, qolunda yırtılğan Rusiye pasportı bar edi», – dep añlata İlya.
Kiriş-çıqış qaideleri tekmil yazılmağan
Uquq qorçalayıcı teşkilâtlarnıñ vekilleri bildirgenine köre, Qırım sakinleri olarğa kütleviy şekilde şikâyetler yollaylar. «Sıñırsız» leyhasınıñ koordinatorı Maksim Bütkeviçniñ aytqanına binaen, sıñırcılar qanunsız tintüv ve Rusiye pasportlarınıñ yoq etilüvinen sıırlanmaylar. Aytqanına köre, Devlet sıñır hızmetiniñ hadimleri istegen adamlarnı sıñırdan keçireler, istemegenlerini – yoq.
«Bazı vaqıtları, küç qullanıp, işğal etilgen qırımğa ukrain tarafdarlarını qaytaralar, amma, yarımadada bu adamlarnıñ sağlığı, serbestligi ve belki de ayatları havf altında», – dedi Bütkeviç.
Sıñırcılar qırımlılarnıñ çantalarında Rusiye pasportlarını tapqan soñ, ekseriy alda sıñırdan keçirmeyler.
«Bizge kelgen şikâyetlerde bildirilgeni kibi, eski ukrain an-anesi kene de qullanıla. Bütün meselelerni al etmege mümkün, amma fiyatqa köre. Ukrainanıñ şimdiki alında – qaparlar aqqında haberler pek qasevetlendire», – dey teşebbüsçi.
İnsan aqları boyunca Ukrain Helsin birleşmesiniñ mütehassısı Sergey Zayetsniñ aytqanına köre, qaparcılıqnıñ gürlemesi qanunlarda tekmil maddeler yoq olğanınen bağlı. Adliyeciniñ fikirince, qanunlarda Ukraina vatandaşlarına Qırım Muhtar Cumhuriyeti ile sıñırnı maniasız keçmege mümkün olğanı aqqında yazıla. Zayets bildirgeni kibi, bu qanun işğal etilgen teritoriyada Rusiye pasportını elde etkenler içün de çalışa. Çünki Ukraina avtomatik şekilde qabul etilgen Rusiye vatandaşlığına qabul etmey. Amma, içtimaiy- siyasiy sebeplerden, sıñırcılar nezaretni küçleştirmege mecburlar, amma, olarnıñ imkânları aqqında iç bir şey yazılmay.
«Biz, Ukraina vatandaşlarına qıtağa barmağa yasaq etilgen bir sıra vaqialarnı bilemiz. Amma, añlayışlı bir sebepler bir kimsege bildirilmedi», – dedi Zayets.
Qayd etkeni kibi, Qırım sakinine qıtağa barmağa yasaq etilgen vaziyette, bu qararnı kim alğanı ve kimge şikâyet etmege mümkünligi belli degil. Uquq qorçalayıcınıñ fikirince, bu kibi vaqialar qırımlılarnıñ serbest yürmege aqlarını sıñırlanğanını tasdiqlay.
260 sıñırcını mesülietlikke çektiler
Devlet sıñır hızmetiniñ reberleri ukrain qanunlarına esaslanıp, Qırım ile Ukraina sıñırnı keçmek içün ukrain vesiqalar kerek: Ukraina tarfından berilgen pasportlar, çetel pasportlar ya da dipomatik vesiqalar. Qırım territoriyasınd berilgen bütün vesiqalar kerçek sayılmay. Faqat, esas vesiqalardan ğayrı, ukrain sıñırcılar yolculıqnıñ maqsadını tasdiq etken yollanmalarnı talap eteler. Añlatqanları kibi, bunı devletniñ havfsızlığı içün yapalar.
«Devletniñ havfsızlığını temin etmek içün, kerçekten Devlet sıñır hızmeti belli bir qoşma sıñırlayıcı qaidelerni kirsetti. Biz qoşma vesiqalarnı talap etmege mecbur oldıq. Qırımda yaşağan Ukraina vatandaşlarnıñ episinden bu vesiqalar talap etilmey. Amma, kerek olsa sualler beremiz, şahsiyetini belgileymiz, bunı yapmağa aqqımız bar ve biz bu aqnı qullanamız», – dep ayttı matbuat – konferentsiyasında Devlet sıñır hızmeti nezaret ve qayd etüv idaresiniñ reberi Aleksandr Jdanenko.
Jdanenko, müessise hadimleri bazıda qanun bozğanları ile razı olıp, qabaatlanğanlar cezalana, dep ayttı.
«Devlet sıñır hızmeti meselelerden çetleşmey. Soñki ay devamında işke olğan talaplarnı küçleştirdik, hususan Qırım ile memuriy sıñır aqqında söz yürütile. Şikâyetlerniñ sayısını közge alsaq, meseleler bar olğanını añlaymız. Bu seneniñ aprel ayından başlap, 196 taqiqat işi alıp barıldı, neticede 14 bölükniñ reberi işten çetleştirildi, 5 arbiyli işten çıqarıldı, 17 –si alçaq vazifelerge avuştırıldı, 260 ardiyli nizam cietinden cezalarğa oğratıldılar», – dep añlattı Qırım.Aqiqatqa müessiseniñ matbuat-hızmeti reberi Оleg Slobodân.
Sıñırcılarnıñ qanunsız areketlerini teşebbüsçiler, gizli avalenen bağlaylar. Ukrainanıñ qıtasına isyancılar keçip ketmemesi içün, Qırım sakinleri içün Ukrainağa kirişni sıñırlamağa buyurıldı.
Qırım ile Ukraina sıñırında teşebbüsçiler vatandaşnıñ vesiqalarını degil de, statusını teşkergen merkezlerni teşkil etmege tevsiye eteler. Bunen beraber, Qırımnı vaqtınca yada ebediy terk etsege qarar alğan insanlar içün tavsilâtlı malümat bergen bildirmelerni dağıtmağa rica eteleler.
